پراش اشعه ایکس XRD یک تکنیک غیر مخرب برای شناسایی و تشخیص مواد بلوری است که اجازه کنترل کیفی قابل اطمینان، سریع و دقیق را می دهد و در بسیاری از سیستم های تولیدی کاربرد وسیعی دارد. تکنیک آنالیتیکال XRD برای تعیین خلوص کریستالی فاز جامد به کار می رود و اطلاعاتی در مورد ساختار بلوری، فازها، جهت گیری و دیگر پارامترهای ساختاری مانند اندازه، بلورینگی و نقایص کریستال را ارائه می دهد. دستگاه پراش اشعه ایکس X-Ray Diffraction در طی سال های گذشته در زمینه های داروسازی، علوم قانونی، کاربردهای زمین شناسی، میکروالکترونیک و تولید شیشه پیشرفت چشم گیری داشته است. صنعت داروسازی یکی از موفق ترین بخش های تکنولوژی بوده و قابلیت نوآوری در حدود 1400 واحد شیمیایی جدید طی 30 سال گذشته را داشته است.
با وجود موفقیت هایی، روند تحقیق و توسعه برای رسیدن به مواد دارویی موفق همچنان با مشکلاتی روبرو است. در فرآیند طراحی دارو، پراش اشعه ایکس XRD به فرمولاسیون، مورفولوژی، تعیین درجه کریستالی، شناسایی اجزاء ترکیب دارو و بررسی کمی هر مخلوط کمک می کند. در واقع فرمولاسیون دارو امکان تعیین عمر مفید، توانایی بافری در معده، طعم بهتر دارو، زمان آزاد شدن دارو در جریان خون، بررسی تأثیر روکش دارو و مواد بسته بندی را فراهم می کند. رایج ترین فرم های داروهای خوراکی قرص ها و کپسول ها هستند که معمولاً به صورت جامد ارائه می شوند.
فرم های پلی مورفیک رانیتیدین
مواد دارویی می توانند بیش از یک فرم کریستالوگرافی مانند پلی مورف ها داشته باشند. پلی مورفیسم توانایی یک ماده برای متبلور شدن در آرایش های مختلف مولکولی است. خصوصیات متفاوت بین پلی مورف ها شامل ثبات، شکل بلوری، تراکم، میزان انحلال است. عواملی مانند حلال کریستالیزاسیون، سرعت خنک سازی و درجه اشباع شدن بر فرم کریستال ساخته شده تأثیر می گذارد. اگر چه پلی مورف های یک ماده یک فرمول شیمیایی دارند، اما تفاوت در ساختار بلوری می تواند خواص فیزیکی و شیمیایی ماده مانند حلالیت، سرعت انحلال، چگالی، سختی، شکل و خواص اپتیکی و الکتریکی را تحت تأثیر قرار دهد. رفتار پلی مورفیکی جامدات آلی می تواند در صنایع دارویی اهمیت حیاتی داشته باشد.
شناسایی و تعیین کمی فرم های کریستالی در صنعت داروسازی اهمیت بسیاری دارد. در حالت ایده آل ماده دارویی باید شامل یک فرم باشد زیرا معمولاً کنترل تولید محصول، تنها در یک فرم آسان است. تشکیل پلی مورف های مختلف می تواند در فرمولاسیون ماده کنترل شود. قرص رانیتیدین جهت درمان زخم معده در حال حاضر یکی از 20 دارویی است که اغلب تجویز می شود. رانیتیدین متبلور، پلی مورفیک است و در دو فرم بلوری وجود داد که به عنوان فرم 1 و 2 شناخته می شود. پراش ایکس ری XRD برای آنالیز کیفی و کمی فرم های 1 و 2 قرص رانیتیدین مورد استفاده قرار می گیرد. الگوی پراش ارائه شده توسط XRD برای فرم بلوری یک ترکیب، منحصر به فرد است.
بررسی قرص رانیتیدین با دستگاه آزمایشگاهی پراش اشعه ایکس XRD
آنالیز پلی مورف های رانیتیدین با دستگاه پراش اشعه ایکس X-Ray Diffraction
در میان داروها و مواد آلی، موارد بسیاری از پلی مورفیسم کریستالی وجود دارد، که در آن سیستم کریستالی مواد ممکن است متفاوت باشد، حتی اگر فرمول شیمیایی آنها یکسان باشد. هدف از این تحقیق بررسی خلوص پلی مورفیک ترکیب دارویی رانیتیدین متبلور توسط XRD است. نمونه های رانیتیدین فرم 1 و فرم 2 تهیه شدند. این آزمایش توسط دستگاه XRD-7000 شیمادزو با لوله اشعه ایکس دارای هدف Cu و مونوکروماتور با فیلتر Ni در محدوده اندازه گیری 10 تا 50 درجه انجام شد. فرم های پلی مورفیک با استفاده از آنالیز عنصری پراش اشعه ایکس XRD بررسی شدند. تفاوت هایی در شدت پیک فرم های رانیتیدین در الگوی پراش اشعه X مشاهده شد. انتخاب فرم جامد کریستالی مطلوب برای تولید، کنترل کریستالیزاسیون دارو و اطمینان از اینکه فرم تأیید شده به طور مداوم تولید می شود و در فرمولاسیون وجود دارد اهمیت بسزایی دارد.
کاربردهای دیگر دستگاه پراش ایکس ری XRD
- آنالیز آزبست (Chrysotile) با استفاده از دستگاه X-Ray Diffraction
- بررسی و آنالیز دندان توسط دستگاه پراش اشعه ایکس XRD
- بررسی محصولات داروئی با دستگاه پراش ایکس ری XRD
- آنالیز سیمان با استفاده از دستگاه پراش اشعه ایکس XRD
شرکت ری نور آزما نماینده فروش تجهیزات آزمایشگاهی در ایران با کادری مجرب آمادگی خود را جهت هرگونه خدمات مشاوره و فروش در زمینه تجهیزات آنالیتیکال و عمومی آزمایشگاهی از جمله دستگاه پراش اشعه ایکس XRD اعلام می دارد.
