نکات استفاده صحیح از ترازو آزمایشگاهی

ترازوهای آزمایشگاهی یکی از رایج ترین ابزارها در آزمایشگاه ها به شمار می آیند و نقش بسیار مهمی را در طیف وسیعی از فرآیندها ایفا می کنند از جمله تهیه نمونه های آزمایشگاهی یا معرف هایی که به دقت اندازه گیری شده اند و یا تعیین چگالی و کالیبره کردن پیپت ها. لازم به ذکر است که اندازه گیری دقیق جرم برای موفقیت در تکرارپذیری نتایج آنالیز امری حیاتی است. در این مقاله به بررسی نکات صحیح استفاده از ترازو آزمایشگاهی به تفصیل می پردازیم.

قرار دادن ترازوی آزمایشگاهی در مکان مناسب

نکته مهمی که در استفاده از ترازوی آزمایشگاهی حائز اهمیت است قرار دادن آن در محل مناسب می باشد. عواملی از جمله ارتعاشات، دما، رطوبت و کشش می توانند اندازه گیری و نتایج آنالیز را تحت تاثیر قرار دهند؛ به عنوان مثال قرار دادن ترازوی آزمایشگاهی در معرض نور مستقیم خورشید، کنار پنجره، مناطق پرتردد و مناطق نزدیک به تهویه هوا به دلیل ایجاد ارتعاش و جریان هوا موجب بروز خطا در اندازه گیری می گردد. به عبارتی دیگر در هنگام قرار دادن ترازوی آزمایشگاهی باید عوامل متعددی را از جمله ارتعاشات، دما و رطوبت مد نظر قرار داد.

به همین جهت توصیه می گردد ترازو های آزمایشگاهی در اتاق هایی که دارای درب های کشویی می باشند قرار داد، زیرا این مکان ها محیطی ایده ال برای قرار دادن ترازو های آزمایشگاهی می باشند و طراحی درب های کشویی به گونه ای است که مانع تردد جریان هوا می شوند و گوشه های آزمایشگاه مکان های مناسبی برای قرار دادن ترازو آزمایشگاهی می باشند. همچنین توصیه می گردد که ترازو ها در اتاق های با دمای پایدار و رطوبت نسبی بین 40 تا 60 درصد و روی یک سطح صاف نگهداری شوند.

انتخاب ظرف مناسب هنگام استفاده از ترازوی آزمایشگاهی

یکی از مهم ترین موارد هنگام کار کردن با ترازوی آزمایشگاهی دقت در انتخاب ظرف مناسب در جهت اندازه گیری نمونه آزمایشگاهی می باشد. زیرا در بعضی موارد ظرف و نمونه مورد اندازه گیری با هم واکنش می دهند. نمونه آزمایشگاهی می تواند به صورت مایع، جامد و در غالب پودر باشد. برای اندازه گیری مواد در فاز مایع، لوله ها و فلاسک های حاوی این مواد باید کاملا مهر و موم شوند تا از هدر رفتن آن جلوگیری شود. برای اندازه گیری در این موارد انتخاب ظروف دهانه گشاد باعث تبخیر می شود و همچنین ظروف فلزی باعث ایجاد تداخل در اندازه گیری می شوند. از این رو بهترین ظرف برای اندازه گیری کوچکترین ظرف ممکن است البته باید توجه کنیم سرریز نشود و بیرون نریزد.

برای اندازه گیری مواد مورد استفاده در آزمایشگاه به صورت پودری و جامد باید از ظروف شیشه ای استفاده شود. گاهی مقدار یک نمونه بویژه نمونه پودری بسیار ناچیز بوده و امکان استفاده از ظرف نمی باشد که در اینصورت بهترین انتخاب برای اندازه گیری استفاده از کاغذ توزین با درجه آزمایشگاهی مناسب است. کاغذهای آزمایشگاهی به نمونه نمی چسبند و در نتیجه از اتلاف آن جلوگیری می کنند. ولی کاغذهای غیر استاندارد باعث می شوند مقداری از ماده مورد اندازه گیری به کاغذ بچسبد و باعث هدر رفتن آن شوند.

کالیبره بودن ترازو

نمونه های آزمایشگاهی همیشه با وزن مرجع استاندارد وزن می شوند. از این رو داشتن مجموعه ای از وزن های استاندارد تایید شده توسط آزمایشگاه ضروری می باشد. کالیبراسیون ترازو باید مطابق با الزامات یک آزمایشگاه کالیبراسیون ملی معتبر تأیید شود. به منظور رسیدن به نتیجه مطلوب و دقیق به نظر می رسد نگه داشتن تعادل با استفاده از روش های کالیبراسیون استاندارد در برابر برنامه های روزانه، هفتگی و ماهانه کالیبره الزامی می باشد. یکی از مهم ترین و در عین حال ساده ترین نکته در هنگام کار با ترازو عدم لمس وزنه های استاندار با دست می باشد.

اداره کردن درست وزنه های کالیبراسیون

هرگز وزنه های کالیبراسیون را با دستان خالی لمس نکنید زیرا چربی دست می تواند باعث خطا در خوانش شود. همیشه هنگام قرار دادن نمونه های آزمایشگاهی از یک جفت پنس تمیز استفاده کنید. آن ها را به آرامی در مرکز تابه ترازوی آزمایشگاه قرار دهید. پس از اتمام استفاده از وزنه های کالیبراسیون، آنها را بیرون از میز کار رها نکنید. آنها را داخل شکاف های موجود در جعبه وزن نگه دارید و جعبه را بسته نگه دارید. این امر به جلوگیری از حداقل قرار گرفتن در معرض محیط کمک می کند.

برای جلوگیری از خراشیدگی وزنه ها از موچین های چوبی یا موچین هایی که با لاستیک پوشانده شده اند در نوک آن استفاده کنید. هنگام کار با وزنه های سنگین از دستکش استفاده کنید. اجازه ندهید وزنه ها به اجسام سخت برخورد کنند و روی کاسه تعادل لیز بخورند زیرا لیز خوردن مداوم ممکن است باعث ساییدگی و فرسودگی پایه آنها شود. این باعث می شود که جرم آنها کاهش یابد و بر خواندن وزن تأثیر بگذارد.

ذخیره کردن وزنه های کالیبراسیون به شیوه مناسب

وزنه های کالیبراسیون را همیشه در اتاقی عاری از رطوبت، گازهای خورنده و گرد و غبار نگهداری کنید. اگر وزنه های کالیبراسیون زنگ بزنند یا گرد و غبار به آنها بچسبد، جرم وزنه ها افزایش می یابد. این منجر به خواندن نادرست می شود. پس از استفاده از وزنه های مورد استفاده در کالیبراسیون، آنها را داخل خشک کن قرار دهید تا خشک شوند.

انجام اقدامات مناسب برای توزین نمونه

هنگام قرار دادن نمونه آزمایشگاهی از یک کاردک تمیز با اندازه مناسب استفاده کنید. به جای انتخاب توزین کاغذ کره، مقدار نمونه را در یک فلاسک حجمی وزن کنید. قبل از خواندن وزن ماده موردنظر و ثبت آنها اجازه دهید عدد نشان داده شده توسط ترازوی آزمایشگاه ثابت شود. اگر می خواهید مقادیر کمی از نمونه را وزن کنید، باید اقدامات احتیاطی بیشتری انجام دهید. به عنوان مثال، از دستکش یکبار مصرف و کلاه سر برای جلوگیری از ریزش مو و استفاده از ماسک صورت برای جلوگیری از تأثیر تنفس بر روی خواندن استفاده کنید. ثبت اندازه گیری ها در دفترچه یادداشت آزمایشگاه به طور مستقیم پس از خواندن از روی ترازوی آزمایشگاه و عدم نوشتن آنها بر روی کاغذهای ضایعاتی یا دست می تواند از خطا و بروز اشتباه جلوگیری کند. امروزه بعضی از ترازوهای آزمایشگاهی امکان اتصال به چاپگر را دارا هستند و به طور مستقیم مقادیر اندازه گیری شده را ثبت و چاپ می کنند.

عوامل تاثیرگذار بر خوانش درست ترازوی آزمایشگاهی

ترازوی آزمایشگاهی در عین ساده بودن بسیار حساس می باشد. از این رو کوچکترین عوامل محیطی و تداخل های انسانی می تواند موجب بروز خطا و اشکال در عملکرد این دستگاه شود. برخی از این عوامل عبارتند از:

1. دمای محیط

یک کاربر آزمایشگاه باید بسیار حساس به تغییرات دمایی در محیط کار خود باشد، زیرا تغییرات دمایی تغییرات محسوسی را روی وزن ماده مورد اندازه گیری خواهند داشت. در توضیج بیشتر اگر دمای محیط کار خیلی بالا باشد، نمونه به دلیل تبخیر می تواند منبسط شود و یا مقداری از “وزن آب” خود را از دست دهد. همچنین اگر دمای آزمایشگاه خیلی پایین باشد، ماده منقبض شده یا اجازه میدهد آب در ظرف نمونه مورد اندازه گیری متراکم شود، که در نهایت دقت اندازه گیری را کاهش میدهد.

2. ارتعاشات

ارتعاشات حاصل از یخچال ها، سیستم های تهویه و سایر تجهیزات آزمایشگاهی می توانند بر دقت اندازه گیری ترازوی مورد استفاده در آزمایشگاه تاثیر بگذارند. این ارتعاشات میتواند منجر به، بهم ریختن کالیبراسیون ترازو شوند و از سویی دیگر با توجه به مقادیر بسیار کم ماده مورد اندازه گیری کوچکترین لرزش می تواند موجب به هم ریختن آن گردد. همه این موارد میتواند در نهایت اتلاف وقت و هزینه را در تحقیقات آزمایشگاهی منجر شود.

3. جریان هوا

جریان هوا می تواند بر سیستم های پیچیده ترازوی های آنالیتیکال تاثیر بگذارد، همانطور که ارتعاشات و دما میتوانند بر نتایج اندازه گیری تاثیرگذار باشند. تغییر در فشار هوا از پنکه های سقفی، تهویه مطبوع و درهای باز می تواند منجر به خطا در تجهیزات حساس اندازه گیری شوند.

4. واکنش های شیمیایی

بعضی از مواد به تغییرات جزئی جوی در دما و فشار باد بسیار حساس هستند. از این رو اطمینان از این امر که ماده مورد اندازه گیری در تمام مراحل اندازه گیری بی اثر مانده و دچار واکنش شیمیایی نمی شود بسیار حائز اهمیت است. برای مثال فسفر سفید در معرض هوای آزاد شعله ور می شود که بسیار خطرناک بوده و ماهیت ماده مورد اندازه گیری نیز تغییر می نماید که بر روی توزین نمونه تاثیرگذار خواهد بود.

5. ترازوهای کالیبره نشده

کالیبر کردن یک ترازوی آزمایشگاهی این اطمینان را به کاربر می دهد که اندازه گیری ها دقیق می باشد. از این رو توصیه می شود آزمایشگاه ها ترازوهای مورد استفاده خود را هر چند ماه یک بار از نظر کالیبره بودن دستگاه چک نمایند. امروزه بسیاری از آزمایشگاه ها کالیبراسیون خود را بر روی تجهیزات جدید با وزن کالیبراسیون تایید شده انجام می دهند.

6. آهنرباها

برخی از ترازوهای آزمایشگاهی از آهنربا به عنوانه بخشی از سیستم توزین استفاده می کنند. بنابراین قرار دادن آهنربا در نزدیکی تجهیزات مغناطیسی یا توزین نمونه مغناطیسی می تواند منجر به اندازه گیری اشتباه شود.

7. خطای کاربر

شیب: ترازوی آزمایشگاه باید روی یک سطح صاف قرار گیرد. یک ترازوی تعادلی دقیق مواد را با فرض این که بار به موازات نیروی گرانش و عمود بر سکوی توزین اعمال می شود، وزن می کند.

8. عدم رسیدگی مناسب به نمونه آزمایشگاهی

نحوه برخورد با ماده مورد اندازه گیری توسط ترازو آزمایشگاه بسیار مهم است. به عنوان مثال اپراتور باید به نمونه های گرم اجازه دهد قبل از اندازه گیری خنک شوند. همچنین در موارد میکروسکوپیک باید با درب های بسته به منظور جلوگیری از جذب رطوبت به سرعت وزن شوند.

همانند دیگر دستگاه های آنالیز آزمایشگاهی همواره دقت در استفاده از این دستگاه ها منجر به وصول نتایج دقیق تر می شود. گاهی یک خطای انسانی در استفاده از ترازوی آزمایشگاهی یا عدم توجه به یک نکته خیلی ظریف منجر به توزین اشتباه و در نهایت تولید محصول اشتباه خواهد شد. علاوه بر موارد ذکر شده در بالا رعایت نکات زیر نیز می تواند در رسیدن به نتیجه مطلوب و دقیق تر تعیین کننده باشد:

• توزین درست نمونه های آزمایشگاهی در افزایش دقت خوانش ترازو هم بسیار حائز اهمیت است. با اتخاذ روش های توزین ذکر شده در بالا، می توانید با موفقیت خطاها را از بین ببرید
• نگه داشتن مواد مورد اندازه گیری مدت زمان طولانی در دست باعث انتقال گرما می شود که بر اندازه گیری تاثیر می گذارد. استفاده از موچین در انتقال ندادن گرما مناسب است.
• بلافاصله پس از روشن کردن ترازو از آن استفاده نکنید. پس از روشن کردن ترازو، باید زمان کافی بدهیم تا دستگاه به ثبات رسیده و اصطلاحا گرم شود. در غیر این صورت اندازه گیری های انجام شده در مقاطع زمانی مختلف متناقض است.
• ترازوهای آزمایشگاهی دارای محدودیت اندازه گیری هستند و بیش از ظرفیتشان نباید برای اندازه گیری استفاده شوند زیرا باعث آسیب به قسمت های داخلی می شود.
• توزین تعداد زیادی نمونه آزمایشگاهی پشت سر هم به دلیل ایجاد ارتعاش و فشار بر روی فنرهای دستگاه ترازوی آزمایشگاهی ممکن است درصد کمی با خطا همراه باشد. برای توزین چندین ماده بصورت متوالی بهتر است پس از هر توزین فرصت کافی مثلا 10 ثانیه به ترازوی آزمایشگاهی بدهیم تا دوباره به ثبات رسیده و اصطلاحا در حالت آرام قرار گیرد.

ما در این مقاله کوشیدیم تا نحوه کار درست در جهت رسیدن به هدف مطلوب به هنگام کار کردن با یکی از ساده ترین و در عین حال پرکاربردترین دستگاه آزمایشگاهی یعنی ترازوی آزمایشگاهی را به شما کاربران ارائه دهیم. کارشناسان ما در بخش فروش و فنی شرکت ری نور آزما آماده اند در صورت تمایل به خرید یا تعمیر ترازو خدمات و اطلاعات کامل و جامع ایی را ارائه دهند.